این نوشته، مطالب مرتبط با رشته مهندسی برق که در آزمونهای نظام مهندسی (هم طراحی و هم نظارت) برای طرح سؤال از مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان (صرفهجویی در مصرف انرژی) استفاده میشود، آورده میشود. بهبیاندیگر این نوشته خلاصهای از نکات مهم مقررات مبحث ۱۹ است که هر مهندس برق دارای پروانه بایستی اطلاع داشته باشد.
صرفهجویی در مصرف انرژی
۱-۱۹ کلیات
تعریف لامپ کم مصرف: لامپ با بازده بیش از ۵۵ لومن بر وات
۵-۱۹ سیستم روشنایی و انرژی الکتریکی
برای تأمین بخشی از انرژی ساختمان میتوان از سلولهای خورشیدی به صورت مستقل یا موازی با شبکه سراسری برق بهره گرفت.
۱-۵-۱۹ سیستمها و تجهیزات روشنایی
در فضاهای عمومی کلیه ساختمانها که از روشنایی الکتریکی به صورت ممتد استفاده میشود، به کار گیری لامپهای کممصرف (پربازده)، با حداقل بازده ۵۵ لومن بر وات الزامی است. بهرهگیری از لامپهای کممصرف در کلیه فضاهای داخلی ساختمانهای مسکونی که از روشنایی الکتریکی به صورت ممتد استفاده میشود، به ویژه در فضاهای نشیمن و آشپزخانه توصیه میشود.
تمامی سیستمهای روشنایی نصب شده درون یا روی سقف باید دارای بازتابندههایی باشند تا بیشترین روشنایی به فضا برسد.
۲-۵-۱۹ سیستمهای کنترل روشنایی
هر فضای مستقل باید یک کلید یا سیستم کنترل جداگانه داشته باشد که:
۱- در فضای ورودی-خروجی فضاها قرار گیرد، رؤیت پذیر و در دسترس باشد.
۲- با دیدن آن خاموش یا روشن بودن چراغها معلوم شود.
این الزامات در مورد لامپهایی که صرفا برای مقاصد تزئینی استفاده میشود صادق نیست.
روشنایی فضاهای محصوری که مساحتی برابر ۱۰ مترمربع یا بیشتر دارد و بار الکتریکی روشنایی آن بیش از ۱۲ وات بر متر مربع است و با بیش از یک منبع تأمین میگردد، باید به نحوی کنترل شود که بار الکتریکی روشنایی چراغها تا نصف قابل کاهش باشد، ضمن اینکه همچنان سطح روشنایی با یکنواختی قابل قبول در تمام فضا تأمین گردد. کاهش روشنایی به صورت یکنواخت میتواند به یکی از روشهای زیر تأمین گردد:
۱- استفاده از کاهش دهندههای نور (دیمر) برای کنترل تمام سیستمهای روشنایی
۲- کنترل ردیفهای زوج و فرد با دو کلید
۳- نصب کلید مستقل برای لامپ وسط سیستمهای سهلامپی
۴- نصب کلید مستقل برای هر لامپ یا هر مجموعه لامپ
۵- استفاده از سیستمهای تشخیص حضور و یا حرکت
۶- استفاده از سیستمهای زماندار قابل تنظیم و یا سیستمهایی که به صورت خودکار خاموش میشوند.
در مورد فضاهای محصور که در طول روز از نور طبیعی کافی بهرهمند میشوند، علاوه بر موارد فوق توصیه میگردد در صورت امکان حداقل یک سیستم کنترل نور مصنوعی داشته باشند که سیستم روشنایی را در بخشی که از نور طبیعی بهره میگیرد کنترل کند.
در هر منطقه روشنایی ساختمان، سیستمهای روشنایی باید توسط یک یا چند کلید مرکزی دستی نصب شده در محل قابل کنترل باشد. همچنین استفاده از کلید اتوماتیک (حسگر تشخیص حضور یا حرکت یا کنترل زمانی) توصیه میشود. در موارد زیر رعایت این ضابطه لازم نیست:
الف) روشنایی راهروها، سرسراها (لابیها) و فضاهای ورودی که فاقد روشنایی ایمنی باشند. در مورد سیستمهای روشنایی ایمنی باید مطابق الزامات مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان عمل شود.
ب) فضاهای با کاربری خاص مانند فروشگاهها و مجتمعهای تجاری، رستورانها، مساجد، تئاترها، سینماها و ساختمانهای مشابه.
اگر یک سیستم کلیدی زماندار پیشبینی شده باشد، باید شرایط زیر برقرار باشد:
– به راحتی قابل رؤیت و در دسترس باشد
– در جایی باشد که بتوان به آسانی دانست که کلید مربوط به کدام فضا است
– به صورت دستی نیز کار کند
در صورتی که از سیستم برنامهریزی زمانی استفاده میشود، سیستم باید قابلیت دریافت برنامههای خاص براساس تقویم سالانه را داشته باشد.
۳-۵-۱۹ شدت روشنایی فضاها
شدت روشنایی فضاها و کاربریهای مختلف براساس مبحث ۱۳ باید باشد. از چراغهای با ضریب بهره بالا، لامپهای با راندمان بالا و امکانات متناسب دیگر به نحوی استفاده شود که چگالی انرژی الکتریکی (برحسب وات بر مترمربع) برای تأمین روشنایی مورد نظر بهینه باشد.
۴-۵-۱۹ روشنایی محوطه و بیرون ساختمان
لامپها
لامپهای مورد استفاده برای روشنایی محوطه و بیرون ساختمان باید حداقل دارای راندمان ۵۰ لومن بر وات باشند.
کنترل روشنایی محوطه و خارج ساختمان
برای محوطه ساختمانهایی که در ۲۴ ساعت یا تمام هفته مورد استفاده قرار نمیگیرند بهرهگیری از کنترلکننده اتوماتیک یا سلول نوری برای روشن و خاموش کردن لامپها الزامی است
کنتور
در مجتمعها تجهیز هر واحد مستقل به کنتور جداگانه، جهت تعیین میزان تفکیکی مصرف برق، الزامی است.
موتورها
هرگونه موتور الکتریکی باید مطابق با مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران باشد. استفاده از موتورهای دور متغیر در تجهیزاتی مانند پمپ ها و دمندهها و ابزار الکترونیک قدرت و تنظیم فرکانس متناسب با بار متغیر و کاهش مصرف انرژی الکتریکی موتورها، توصیه میگردد.
منبع: مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان (صرفهجویی در مصرف انرژی)
